Чекист Әминевның Әфган хатирәләре

Шул ук “Хәтерлә безне, Русия” китабында билгеләнүенчә, Панджшер елгасы үзәнлеге – географик яктан Әфганстанның иң катлаулы районнарыннан берсе. Ул 70 километр озынлыкка һәм Пакистан чигенә кадәр 12 километрга сузылган. Төп үзәнлек белән янәшә булган һәм төрле районнарга һәм Саланг тау сырты аша Кабулны Советлар Союзы белән тоташтыручы төп магистральгә ирекле чыгу мөмкинлеге биргән аның мәгарәләре, тау куышлыклары, тарлавыклары, тау сырты аша үтә торган юллары, текә кыялары, кискен борылышлары бихисап. Нәкъ менә шуның өчен Панджшер, өстәвенә зөбәрҗәт, рубин һәм лазуритка бай буларак, Әхмәд Шах Масудның Үзәк партизаннар базасын урнаштыру өчен сайлана. Ул биредә яхшы җиһазландырылган оборона, утка тоту системасын һәм тормышчан мөһим зур территориядә хәрәкәт иткән фетнәче көчләргә идарә итүне булдыра. Менә шуңа күрә аны “Панджшер Арсланы” дип атыйлар. Әлеге ныгытылган обороналау районы берничә ел дәвамында совет һәм әфган хөкүмәт гаскәрләренең киң күләмле һөҗүм итү операцияләренә бирешми. Әйткәндәй, биредә якташыбыз – Тәтербаш авылы егете Вячеслав Макаров һәлак була.

Ринат Тимер улы редакциягә әлеге күренекле генералның биографиясен дә тапшырды. Гәзит укучыларга моның турыда белү шулай ук кызыклы булыр дип уйлыйм.

Масуд 1953 елда туа. Кабул политехника институтының инженерлык факультетының ике курсын тәмамлый. 1974 елда “Тугандаш мөселманнар” оешмасына керә. Сугышчан чыныгуны 1975 елда, үзенең иптәше Гульбеддин Хекматияр белән Панджшер авылларында хөкүмәткә каршы фетнәләр вакытында ала. 1979 елда совет гаскәрләре Әфганстанга кергәннән соң армиягә әверелгән партизаннар отрядларын оештыра башлый.

1988 елның июлендә Масуд мәрхәмәтлек күрсәтү йөзеннән совет хәрби әсирләрен азат итәргә тәкъдим итә һәм аларны илдән чыгару барышында совет гаскәрләренә каршы сугыш алымнары кулланудан баш тартачакларын белдерә.

Совет гаскәрләре чыгарылганнан соң 1989 елда Масудның йогынтысы илнең барлык төньяк-көнчыгышына тарала. Ул күчмә хөкүмәт вакытында оборона министры, хөкүмәт гаскәрләре командующие була. 1996 елда Кабулны талиблар алганнан соң Масуд армиясе Панджшер үзәнлеге районына чигенә, биредә оборона тотып, талибларны артабан көнбатышка җибәрми. Ул Әфганстанның Ислам дәүләте вице-президенты, талибларга каршы коалиция кораллы көчләре баш командующие була.

Күпкә соңрак яугир-интернационалистлар эшләре буенча Комитетта җәмәгать эше Ринат Тимер улын Әхмәд Шах Масудка алып килә. Бу Комитетка 1991 елда Руслан Аушев җитәкчелек итә. Ул чагында Әминевның хәвефсезлек органнарындагы хезмәт карьерасының актив өлеше тәмамлана. 1988 елда гаилә хәле буенча ул Башкортстанның Дәүләт хәвефсезлеге комитетына хезмәткә күчә, 1992 елда запаска чыкканчы Уфада эшли. Әфган телләрен һәм ил үзенчәлекләрен белгәнлектән, аңа Уфа Эчке эшләр министрлыгы мәктәбендә укыган әфган курсантларының махсус төркемен “хезмәтләндерү” йөкләтелә. Органнарда үзенең хезмәте азагында һәм запаста ул Әфганстанда хәбәрсез югалган яугир интернационалистлар турында һәрбер мәгълүматны бөртекләп җыйный. Әфган курсантлары төркемендә Панджшер егете дә була. Бервакыт ул Әхмәд Шах Масуд сагында Краснодар шәһәреннән Николай Быстров хезмәт итүе, аның туган иленә кайтырга теләве турында сөйли. Нәкъ менә шушы мәгълүматтан Әминевның яугир-интернационалистлар эшләре буенча Комитет линиясе буенча җәмәгать эше – хәбәрсез югалганнарны эзләү һәм исән калганнарын Туган илгә кайтару, шулай ук һәлак булганнарның җирләнү урыннарын ачыклау башлана. Әсирләребезнең, Пакистанга куылганнарның, үтерелгәннәрнең язмышын ачыклау бик мөһим.

Шул рәвешле Әминев Әхмәд Шах Масудка юлны беренчеләрдән булып яра.

Соңыннан Ринат Тимер улы әлеге мәсьәлә буенча Әфганстанга берничә тапкыр чыга. Шушы изге эштә кайбер уңышларга ирешәләр. Бу эшләрне координацияләүдә Әфганстанның Таҗикстандагы хәрби атташе полковник Салех Мохаммад та шөгыльләнә (яки ярдәмләшә).

Муслим үзе дә Русиягә килә.

Муслим Әминевның чакыруы буенча Башкортстанга да килә. Алар Зианчура районында була. Кунакка безнең якларны күрсәтәләр, бик кунакчыл кабул итәләр. Әминев Әхмәд Муслим белән танышуның һәм дусларча мөнәсәбәт булдыруның безнең яугирләрне актив эзләү мөмкинлеге бирүен билгели.

Ул чагында, 1998 елның июлендә Әминев аңа Руслан Аушев кушуы буенча шәхси бүләк – кылыч алып бара. Аны ингуш осталары ясаган була. Әхмәд Шах әлеге бүләкне бик сокланып һәм рәхмәт белән кабул итә.

Ринат Тимер улы әле дә аралашканда үзен гади тота. Туган ягы белән элемтәсен өзми. Стәрлебашка кайтып йөри. Элекке классташлары янына бара. Якташларына һәрвакыт яхшылыклар гына тели.